به نقل از «فارس»

میز دانشجو| چگونه مقاله علمی بنویسم؟

تاریخ انتشار: ۲۷ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۵۰۶۱۹

گروه دانشگاه خبرگزاری فارس _ میز دانشجو در این قسمت به صفر تا صد نگارش مقاله علمی، مقاله چیست و اجزای تشکیل دهنده مقاله دانشگاهی می‌پردازد.

* مقاله چیست؟

مقاله به نوشته و انشاهایی گفته می‌شود که حداقل از ۱ تا ۳۰ صفحه تشکیل شده و در خود مطالبی را که به روز بوده و به دنبال پاسخ به یک سوال است جای داده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مقالات انواع مختلفی داشته که براساس آن می‌توان محتوای هر یک را مشخص کرد، اما به طور کلی می‌توان گفت در تمامی مقالات، اجزای مقاله مشترک هستند که عبارت‌اند از مقدمه، بدنه اصلی یا متن مقاله و در آخر نتیجه گیری و یافته‌ها است.

* اجزای تشکیل دهنده مقاله دانشگاهی

اجزای تشکیل دهنده یک مقاله در نوشتارهای دانشگاهی کمی متفاوت است، چرا که هنگام نوشتن باید به قوانین نشریه یا مجله‌ای که قصد چاپ مقاله در آن را داریم عمل کرد. معمولا مقالات دانشگاهی دارای بخش‌های بیان مسئله، ضرورت و اهمیت و روش تحقیق نیز هستند. در این مقاله قصد داریم برای آشنایی با ساختار مقالات علمی به بررسی اجزای مختلف مقاله پرداخته و جزئیات آن‌ها را شرح دهیم.

* نحوه مشخص کردن اجزای مقاله

از مهمترین روش‌های انتقال اطلاعات، تدوین و انتشار مقاله علمی است، مقاله به منزله یک سند علمی وملاک ارزیابی توان علمی نویسنده است.  آگاهی از ساختار مقالات علمی از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور خلاصه می‌توان گفت پس از طی‌ کردن مراحل پژوهش و به دست آوردن اطلاعات کافی برای مقاله است.

_ اجزای تشکیل دهنده یک مقاله عبارت است از :

مراحل پژوهش علمی

مسأله‌یابی و طرح تحقیق

اجرای تحقیق: گردآوری اطلاعات، ارزیابی و پردازش و نتیجه‌گیری

تدوین گزارش درقالب های کتاب، پایان نامه یا مقاله علمی

طرح پژوهش: به نقشه کار پژوهشگر برای حل مسأله پژوهش گفته می‌شود

اجزای اصلی مقاله علمی عنوان مقاله و نام مؤلف یا مؤلفان

چکیده

کلید واژه‌ مقدمه

بدنه یا متن

نتیجه

منابع و مأخذ

متقاضیانی که هنوز اطلاعات کافی از چیستی مقاله ندارند می‌توانند به مطالعه مقاله زیر پرداخته تا از معنای مقاله اطلاع پیدا کرده و سپس شروع به نگارش کنند.

* اجزای اصلی مقاله

در بخش زیر توضیحاتی پیرامون هر یک از اجزای مقاله که باید در متن مقاله خود بیاوریم ارائه شده است. همان طور که می دانید نگارش مقاله از بخش عنوان آغاز شده و تا یافته‌ها و منبع ادامه دارد، رعایت این نکات در نگارش تمامی مقالات از جمله مقاله ISI و مقاله‌های علمی پژوهشی بسیار مهم می باشد.

* عنوان

پختگی عنوان، حاکی از توان علمی نویسنده است و عنوان نامناسب ارزش مقاله را کم می‌کند.این عنوان ناظر به مسأله تحقیق و پرسش اصلی است. همچنین پوشش دهنده واژگان کلیدی است گویا و رسا باشد، در عین حال اختصار، یک امتیاز است و کلمات باید بین سه تا هشت کلمه باشد.

عنوان نباید اعم یا اخص از محتوای مقاله یا انتخابی از روی تعصب باشد؛ زمان انتخاب عنوان می‌تواند درابتدا و یا پس از تکمیل مقاله باشد و در صورت تمایل می توان آن را در انتها تعویض کرد. از عناوین کلیشه ای باید پرهیز شود و در مقالات علمی، عنوان باید علمی و بدور از صنایع ادبی و دور از ابهام باشد.

* چکیده

تهیه چکیده یک کار فنی و هنرمندانه است که باید برای هر مقاله علمی انجام گیرد. چکیده، خلاصه جامعی از محتوا یک گزارش پژوهشی است که هدف‌ها، پرسش‌ها، روش‌ها و یافته‌های پژوهش را به اختصار در بردارد و آیینه پژوهش است و مخاطب را تحریص و تشویق به خواندن می‌کند. در چکیده باید با استفاده از کلمات متن، عصاره مقاله را در ۱۵۰ تا ۲۰۰ کلمه آورده شود. چکیده ها را می‌توان در ساختار پایان نامه‌ها نیز مشاهده کرد.

اجزا چکیده شامل بیان مسأله، دلایل نگارش و بیان مشکلی است که در مقاله مورد توجه قرار گرفته ونظرهای مختلف پیرامون آن بررسی شده و ادله و شواهد کافی در همان راستا بررسی و نتایج علمی بدست آمده را باز می‌کند و باید از زبان خود پژوهشگر (و نه نقل قول) به صورت فعل ماضی آورده شود.

* آسیب شناسی چکیده نویسی

تبدیل چکیده به فهرست: چکیده هرگز مروری بر مباحث اثر تحقیقی و رساله نیست. بنابراین نباید آن را با گزارش فهرست اثر اشتباه گرفت.

تبدیل چکیده به طرح مسأله: برخی از افراد، در چکیده به شرح و تفصیل موضوع پایان نامه، مسائل آن و ضرورت بحث از مسئله می‌پردازند، که نادرست است. البته بیان اجمالی مسئله نیز از مباحث چکیده است، اما سهم آن متناسب با سهم حجم چکیده است، نه اینکه اهم مطالب چکیده بر محور بیان مسئله بنا شده باشد.

ارجاع به ماخذ: پرداختن به معرفی منابع و ماخذ در چکیده نیز، نادرست است.

بیان خطابی: ادبیات چکیده باید همانند ادبیات رساله یا مقاله باشد. در واقع، استفاده از بیان شعارگونه وعبارت پردازی خطابی در شأن رساله و مقاله علمی نیست.

* کلید واژه

کلماتی است برآمده از متن و مرتبط با موضوع اصلی مقاله که خواننده با مطالعه آنها، به محتوای اصلی پژوهش پی می‌برد. در حقیقت،
کلید واژه ها، در حکم موضوعات جزئی مقاله هستند و اندکی پس از چکیده می‌آیند. واژگان کلیدی به خواننده کمک می‌کند تا پس از خواندن چکیده و آشنایی اجمالی با روند تحقیق، بفهمد چه مفاهیم و موضوعاتی در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است.

کلید واژه در مقاله نقش "نمایه" و در کتاب‌ها و پایان‌نامه‌ها نقش "فهرست" را دارند، این واژگان، نمای کلی مقاله را در ذهن تداعی می‌کند، میانگین واژه‌های کلیدی یک مقاله، پنج تا هفت، کلمه است. انتخاب درست کلید واژه ها به نمایه سازی استاندارد مقاله در پایگاه‌های الکترونیکی علمی ـ پژوهشی کمک می‌کند و دسترسی مخاطبان را به مقاله تسهیل می‌کند. کلید واژه های اصلی باید با عنوان و مسأله تحقیق و در حد امکان با سرفصل‌ها تناسب داشته باشد.

* مقدمه

یکی از بخش‌های مهم مقاله علمی است که روزنه‌ای برای ورود خواننده به دنیای مقاله و درحکم نقشه راه است. وظایف اصلی مقدمه روشن ساختن موضوع، مشخص کردن هدف و بدست دادن طرح و نقشه ارائه مطالب برای خواندن کل مقاله است.

معمولاً داوران و ارزیابان برای شناخت قوت علمی مقاله، تنها به مقدمه و نتیجه آن نظر می‌کنند. بنابراین باید آن را دقیق و مناسب متن مقاله بنویسیم. هدف اصلی یک مقدمه پاسخ به پرسش هایی چون این تحقیق چه اهمیتی دارد؟ چه کسانی از آن بهره مند می‌شوند؟ چه نیازی به حل این مسأله داریم؟ و چه انگیزهایی باعث شد تا این مقاله نوشته شود؟ در مقدمه مقاله، مسئله تحقیق و ضرورت انجام آن و اهداف آن از نظر بنیادی و کاربردی به صورت مختصر بیان می‌شود و از ذکر جزئیات پرهیز می‌شود.

* نوشتن یک مقدمه خوب برای مقاله

مقدمه خوب شامل: توضیح درباره پیشینه تحقیق، ضرورت‌ها، روش، ساختار، منطق حاکم برفصول است و اینکه چرا این تحقیق ادامه منطقی گزارش‌های پیشین است. مقدمه نباید طولانی باشد. بهتر است حداکثر ۲ صفحه مقاله باشد. سیر نگارش مقدمه از مطالب عام به خاص است، از جنبه‌های کلی شروع می‌شود و بخش‌های تخصصی‌تر می‌پردازد. محقق باید پرسش های پژوهش خود را به صورت استفهامی بیان کرده و به تعریف متغیرهای تحقیق به صورت عملیاتی بپردازد.

* بدنه یا متن اصلی

بدنه، قسمت اصلی و یا متن مقاله است که در آن به سوالات تحقیق به طور تفصیلی پاسخ می‌دهد. پس تا زمانی که محقق مسأله خود را حل نکرده یا به آن نزدیک نشده نباید اقدام به نگارش کند، عبارات بدنه باید مستند به منابع معتبر و مستدل به برهان باشد و از آوردن عباراتی که در درستی آنها شک دارد، پرهیز کنید.

تعیین محورهای داخلی در بدنه مقاله، ارتباط و انسجام منطقی بین قسمت‌های مختلف را تقویت می‌کند. در تعیین عناوین داخلی مقاله می‌توان از سؤالات فرعی کمک گرفت و هر کدام از عنوان‌های داخلی می‌تواند پاسخ به یک سئوال فرعی باشد.

در صورت نیاز می توان عنوان های داخلی را به موضوعات عناوین جزئی ساده تر تبدیل کرد و به سئوالات ریزتر که پاسخ آنها، تنها به چند پاراگراف نیاز دارد، رسید. حجم مقاله نیز به نوع مجله و سفارش دهنده آن، بستگی دارد اما بهترین مقاله، نوشتاری است که با کمترین کلمات، بیشترین محتوای علمی را تولید و به حل مسأله بیانجامد.

جمله های ساده، گویا و صحیح از ضروریات یک متن علمی است. اگر جملاتی از متن مقاله به لحاظ دستوری یا علمی استوار نباشد تأثیر ناخوشایندی برمخاطب و اعتماد او گذارده و کل مقاله را زیر سوال می‌برد. پس تنها مهارت در جمله‌سازی و عبارت پردازی برای تولید یک مقاله علمی کافی نیست بلکه باید چینش صحیح جملات و ترکیب درست آنها را آموخت، گام نخست در این میسر، نگارش پاراگرف های استاندارد است.

* نتیجه گیری

این قسمت توصیف مختصر و مفیدی از آنچه بدست آمده ارائه می‌شود. در حقیقت باید مشخص شود که مقاله به روشن شدن مسئله چه کمکی کرده است، بنابراین دستاوردها و حاصل پژوهش، بدون بیان ادله و شواهد در بخش پایانی بیان می‌شود.

نتیجه برخلاف چکیده متضمن تعریف و بیان مسأله، ضرورت تحقیق، ذکر ادله و دیدگاه های رقیب نیست. نتیجه نشان می‌دهد که مقاله حاضر چه نوآوری‌هایی داشته و چه مشکلی را حل کرده است. (بر حسب اهمیت آنها، روش متداول بیان نتایج آن است که ابتدا مهمترین و سپس یافته های کم اهمیت تر ارائه می‌شود).

* نتیجه مقاله

توجه داشته باشید که مقاله، گزارش مستند و مستدل از تحقیق است اما نتیجه مقاله، گزارش نتایج تحقیق بدون ذکر استدلال، استناد و ارجاع است. نتیجه مقاله در حقیقت، پاسخ به سئوالاتی است که از ابتدا طرح شده و این نتایج، یافته های مستدل و مستند در متن مقاله است.
بنابراین از هر گونه عبارت پردازی و ادعای به اثبات نرسیده، باید شدیداً خودداری کرد. نتایج معمولاً مبتنی بر ترتیب منطقی پرسش ها یا فرضیه ها و نیز وابسته به تایید یا رد فرضیه هاست و ترتیب بیان نتایج نیز بر حسب ترتیب تنظیم سؤالها و فرضیه های آنها است.

* منابع و مآخذ

اعتبار علمی مقاله به مستند و مستدل بودن آن است، ارائه فهرست کاملی از مراجع مقاله با رعایت اصل امانتداری و اخلاق پژوهشی مورد انتظار است. البته سبک های استناددهی در کتاب‌ها ومقالات متنوع است. معمولاً "راهنمای نویسندگان" در مجله یا جشنواره علمی در عمل به چگونگی ارجاعات پیروی می‌شود.

"ارجاع در پایان مقاله"، "ارجاع در پاورقی" و "ارجاع در متن"، سه شیوه عمده استناد است که شیوه اخیر (ارجاع درون متن) به علت سهولت، سرعت، ایجاد تمرکز ذهنی برای خواننده و رواج جهانی آن، بر دو شیوه قبلی برتری دارد. در این روش نام صاحب اثر، تاریخ انتشار و شماره جلد و صفحه را می‌آورند.

درباره مشخصات کتاب شناختی منابع تحقیق (کتابنامه) که در پایان مقاله می‌آید، هماهنگ ترین روش، همسویی با روش ارجاع نویسی در بدنه اصلی مقاله است که در پی می‌آید. البته همانگونه که پیشتر اشاره شد نباید در ارجاعات و نقل قول ها افراط کرد، در آن صورت مقاله به مجموعه یادداشت‌ها و تحلیل‌های دیگران تبدیل شده و از ارزش علمی آن کاسته می‌شود. همچنین در چگونگی ارجاعات باید مطابق سلیقه و درخواست محلی که برای آن ها مقاله تهیه می‌شود، عمل کرد.

_ ارجاعات پاورقی و منابع به روش زیر انجام می گیرد:

* زیرنویس (پاروقی) توصیفی

توضیحات اضافی یا اصطلاحی که نمی‌توان برای حفظ انسجام متن آن را درون متن آورد، می‌تواند زیرصفحه با مشخص کردن شماره بیاید. توضیحات باید حتی الامکان خلاصه باشد. ترجمه آیات و روایات درمتن فارسی بیاید و در صورت نیاز می‌توان متن عربی را در پاورقی آورد.
کلمه‌های بیگانه در داخل متن حتماً باید به فارسی نوشته شود و در صورت لزوم معادل خارجی آنها در پاورقی بیاید. اینها در مورد اصطلاحات تخصصی یا نام اشخاص است. در موارد ضروری که باید کلمه خارجی در متن بیاید باید در کنار صورت فارسی و داخل پرانتز نوشته شود، معادل انگلیسی آوردن آن واژه کفایت می‌کند.

* ارجاع در منابع

محقق باید در پایان مقاله، فهرستی از منابع و ماخذی که در متن به آنها استناد کرده است را به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی بیاورد.
تنها منابعی می‌آید که در متن از آنها استفاده شده است.
در ذکر منبع حداقل پنج دسته اطلاعات، ضروری به نظر می رسد: ۱- نام خانوادگی و نام مؤلف یا مؤلفان ۲- تاریخ انتشار اثر ۳- عنوان اثر ۴- نام شهر ۵- نام ناشر.

* شیوه ارجاع منابع

برای امانتداری اندیشه‌های دیگران و برای اطلاع رسانی بیشتر خواننده برای مراجعه به متون و منابع اصلی باید ارجاعات آورده شود. بنابراین هرگاه در متن مقاله، مطلبی از یک کتاب یا مجله یا به صورت مستقیم یا غیر مستقیم نقل شود باید پس از بیان مطلب آن را مستند ساخت.

- مستند سازی شیوه‌های مختلف دارد:

* شیوه ارجاع در متن

استناد نام مؤلف و صاحب اثر بدون القاب: آقا، خانم، استاد، دکتر، پروفسور، حجت الاسلام آورده می‌شود مگر در جایی که لقب جزو نام مشخص شده باشد مانند خواجه نصیرالدین طوسی، آخوند خراسانی، امام خمینی، علامه طباطبایی دهنوی.

یک اثر با یک مؤلف، پس از آوردن متن، داخل پرانتز: نام خانوادگی، تاریخ انتشار، شماره صفحه به ترتیب می آید و پس از آن نقطه می‌گذاریم مانند ابطحی، ،۱۳۸۲ص . ۲۷.

اثر با بیش از یک مؤلف باشد: نام‌خانوادگی آنان به ترتیب به همراه سال انتشار و شماره صفحه می‌آید مانند سرمد، بازرگان، حجازی،۱۳۷۹ ص ۵۰.

اگر بیش از سه مؤلف بود: نام خانوادگی اولین مؤلف و به دنبال آن عبارت "و همکاران" یا " دیگران" سپس سال انتشار و شماره صفحه می آید مانندن وربخش و دیگران، ،۱۳۶۶ص ۷۵.

اثر با نام سازمان ها و نهاد‌ها به جای نام مؤلف، نام سازمان می آید مانند (فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، ،۱۳۸۲ص . ۳۴).

* دو یا چند اثر یک مولف

همه آنها داخل پرانتز به ترتیب تاریخ نشر می‌آید مانند (والاس، ،۱۹۸۰ص ۱۵؛ ،۱۹۸۸ص ۲۷؛ ،۱۹۹۰ص۵. و اگر چند اثر یک مؤلف در یک سال منتشر شده باشد آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمایز می‌شود مانند (احمدی، ۱۳۶۵ الف، ص ۲۲؛ ۱۳۶۵ب، ص. ۱۶).

* استناد آیات و روایات

ابتدا نام سوره و سپس شماره آیه ذکر می شود، مانند: (بقره، ۳۹، در پیرامون صوص نهج البلاغه نام کتاب وشماره خطبه یا نامه (نهج البلاغه، خطبه ۳۳) و روایات غیر نهج البلاغه، نام گرد آورنده روایات، تاریخ نشر، شماره جلد و صفحه مانند (مجلسی، ،۱۴۰۳ج ،۵۶ص . ۱۹۸).

* ارجاع دهی مقالات

ابتدا نام مؤلف یا مؤلفان، سپس تاریخ انتشار، بعد عنوان مقاله، به دنبال آن نام مجله و شماره آن ذکر می‌شود آنگاه شماره صفحات آن مقاله در آن مجله با حروف مخفف صص در فارسی وPPدر انگلیسی، مانند غلامعلی ،۱۳۷۵. انسان عینی، فصلنامه حوزه و دانشگاه، ش ،۹صص ۳۵-۴۱.

* ارجاع پایان نامه و رساله

در انجام پایان نامه کارشناسی و ارشد، پس از ذکر عنوان باید ذکر شود که آن منبع پایان نامه کارشناسی ارشد یا رساله دکتری و به صورت چاپ نشده است، سپس نام دانشگاه به شکل زیر:

ایزدپناه، عباس ،۱۳۷۱مبانی معرفتی مشاء و اهل عرفان، پایان نامه کارشناسی ارشد، چاپ نشده. دانشگاه قم.

ارجاع به یک روزنامه همانند ارجاع مقاله در مجله است مانند:

محمودی، اکبر(۲۱ ،۱۳۷۵مهر) موانع توسعه در ایران، روزنامه کیهان، ص .۶

ارجاع به فرهنگنامه و دایرةالمعارف در ارجاع نام سرپرست و بقیه موارد مثل کتاب عمل می شود مانند: بجنوردی، سید کاظم و همکاران ،1377دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (چاپ دوم)، تهران؛ مرکزدائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

 ارجاع به کنفرانس ها، سمینارها و گزارش ها مطلبی از دایره المعارف در شبکه وب

Seven years war. Britannica online.vers.۹۲.۲.apr.۱۹۹۸.

Encyclopaedia Britannica. 02 nov ۲۰۳۰ http://www.eb.om;۱۸۰/

ارائه گزارش از همایش و سمینارها باید به شکل زیر باشد

همایش بین المللی نقش دین در بهداشت و روان، ۱۳۸۰. چکیده مقالات اولین همایش بین‌المللی نقش دین در بهداشت روان، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.

نقل از منابع الکرونیکی (اینترنت)

امروز نقل از منابع اینترنتی یکی از منابع ارجاعی است که در ذکر آن اطلاعات ضروری به ترتیب زیر بیان می شود (ترابیان، ،۱۹۸۷ترجمه قنبری، . ۱۳۸۰).

بارلو،جان پی ،۱۹۹۶درخت یوشع میلرزد در مجله (CORE) روی خط اینترنت( ج ،۸ش ۹۲) ،۱نقل شده تاریخ ۲۵مارس ،۱۹۹۶ قابل دسترسی در:

:Pub/Zines/c.Re-Zine file:ptp.e text.org pirectorg .g. 8corel. Nov 2000.http://www.pemberley.com/jahein;o

پایان پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: مقاله مقالات پژوهش اجزای تشکیل دهنده نام خانوادگی تاریخ انتشار آید مانند مقاله علمی پایان نامه اصلی مقاله متن مقاله کلید واژه یک مقاله نام مؤلف یافته ها واژه ها پرسش ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۵۰۶۱۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عکس| تصاویری از برخورد وحشتناک پلیس آمریکا با دختران دانشجو

به دنبال گسترش اعتراضات دانشجویان آمریکایی به رژیم صهیونیستی، تصاویری از برخورد خشن و وحشتناک پلس آمریکا با دانشجویان به خصوص دختران در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت.